‘Van deze voorstelling begrijp ik niks’ zei vanmorgen een jongen in Berlijn. ‘Er is geen hoofdpersonage en er is geen plotlijn’ (ja echt waar, in Berlijn gebruikt iemand van 14 dit soort woorden om over kunst te praten), ‘maar ik zie wel een groep vrienden die elkaar vertrouwen.En ik zie energie.’

We zijn dan inmiddels twintig minuten serieus over kunst aan het praten. Soms heb je in Nederland ineens ook zo’n gesprek. Maar bij ons verloopt dat meestal intuïtiever: ‘Dat groene mannetje is volgens mij een pestkop die van gamen houdt.’ Of zoiets: ‘Dit is raar en grappig maar ook nachtmerrie-achtig.’

Als kinderen naar theater kijken, zijn ze vaak vrij aan het associëren, ze schieten alle kanten op en veranderen steeds hun eigen net nieuwgevormde logica. Dat vinden wij, theatermakers goed, sterker nog: we dagen ze uit om met gemak inconsequent te denken en vooral voorbij de kaders die ze kennen.

In Berlijn en overal elders in Duitsland is praten over kunst een hele normale zaak. Jonge mensen vinden kunst daar niet raar en ze lachen elkaar niet uit als iemand openlijk z’n soms wonderlijke gedachten uit. In Nederland is dat wel vaak zo. Bij ons is het minder vanzelfsprekend om respect te hebben voor dingen die je niet begrijpt. Dat hoeft misschien niet altijd, maar het is wel prettig als ook de optie van diepgang en nuance zonder slappe lach aan te bieden is.

Nergens anders in de wereld zijn de kinderen in de theaterzaal zo luidruchtig, brutaal, uitgesproken en met zichzelf bezig als in Nederland. En wij verkopen met de Nederlandse kinderkunst meestal ook graag de eigenwijze AnnieMG-houding van onze kinderen. We zijn er trots op en andere landen kijken vaak met jaloezie naar de vrijheid die wij als kunstenaars voor kinderen hebben. Bijna overal elders in de wereld zit in kinderkunst meer boodschap, meer verheffing en onderwijzing van de kinderen. Wij durven ook anarchie en absurditeit te laten zien. En onze kinderen waarderen dat, soms dus wel te nadrukkelijk.

Dan verandert de grappige eigenwijsheid van onze kinderen in nonchalance, of in ronduit kwetsend gedrag, bijvoorbeeld tegenover de performers die voor hun neus vaak indrukwekkende prestaties leveren. Iets raar of vies vinden en dat dan hard schreeuwend uiten is onder druk van de groep steeds meer in de mode. Ja ook onze kinderen worden steeds populistischer en onbeschaamder. We dealen ermee, net als al het onderwijzend personeel.

Er is altijd veel druk, tijd te weinig, veel externe opdrachten en eisen. Maar stel nu dat we voor de kunst eens meer vertrouwenstijd kunnen claimen. Meer tijd om vrij te denken. Meer tijd om jonge mensen in nieuwe werelden uit te nodigen. Stel dat dat zou kunnen. Wat zou het opleveren? Om maar meteen de meest Nederlandse vraag te stellen die hier altijd meteen wordt gesteld.

Nou, misschien niet veel. Maar misschien helpt het wel om al die hapklare en snelle oplossingen een keer los te laten. En een beschermde plek te maken waar je verontwaardigd kan blijven roepen, idiote vragen kan stellen, kan lachen of zelfs kwetsen om vervolgens stof te krijgen om verwonderd op na te kauwen of jezelf een nieuwe identiteit mee te fantaseren.

Stel dat nuance en diepgang, maar ook twijfel en raadselachtigheid welkome woorden worden. Stel dat je eens een tijdje in een onbegrijpelijke wereld kan zijn, zonder expliciete kennisoverdracht of maatschappelijk nut. Het zou zo maar kunnen dat dat meer echte mensen oplevert, die durven te zeggen dat ze iets niet begrijpen, die van gedachten veranderen, een beetje wegdromen of een huppeltje maken als ze op straat lopen. Zou pure winst zijn.

Moniek Merkx

Theatermaker voor jong publiek

23 september 2021
 

De Akademie van Kunsten vraagt haar leden op regelmatige basis reflecties te schrijven over politieke ontwikkelingen. Jeugdtheatermaker Moniek Merkx, oprichter van de Turn Club Merlijn Twaalfhoven, en beeldend kunstenaar en filmmaker Barbara Visser schreven een aanbeveling voor het regeerakkoord 2021-2025. Eerder verschenen in deze reeks de verkiezingsreflecties.